Պետական իշխանության բաժանման հիմնախնդիրը

Իշխանությունների բաժանման գաղափարը

Հասկանալով, որ իշխանությունը մեկ անձի կամ պետական մարմնի ձեռքում կենտրոնացնելը ոտնահարում է երկրների բնակիչների իրավունքները և անսահմանափակ իշխանություն է տալիս մեկ գաղափարախոսություն ունեցող մեկ անձի կամ մարմնի, որը կարող է հավերժ սեփական ցանկությունների համաձայն շարժվել, լուսավորության դարաշրջանում մարդիկ սկսեցին մտածել իշխանությունն ուրիշ մեթոդով բաժանելու մասին։ Մասնավորապես ֆրանսիացի լուսավորիչ Շառլ Լուի Մոնտեսքյոն առաջարկեց իշխանությունը երեք՝ օրենսդիր, գործադիր և դատական ճյուղերի բաժանել։ Սրանք գործելու էին միմյանցից անկախ և հակակշռելու էին իրար, ինչը իշխանությունը պահելու էր ազնիվ, արդար, հավասար։ Ինչպես նկատելի է, այս մեթոդը լայն տարածում ունի աշխարհի պետությունների մեծամասնությունում, սակայն միշտ չէ, որ գործում է այնպես, ինչպես նախատեսված է։ Սկզբունքը Հայաստան մտցնելու փորձեր եղան թե՛ Առաջին, թե՛ Երկրորդ հանրապետությունների ժամանակ, սակայն դա ի վերջո իրագործվեց միայն Երրորդ հանրապետությունում։

ՀՀ Օրենսդիր իշխանություն

ՀՀ բարձրագույն օրենսդիր մարմինը Ազգային ժողովն է՝ միապալատ խորհրդարան՝ 107 նստատեղով։ 2021 թվականի հունիսին տեղի ունեցած ընտրությունների արդյունքում այժմ ԱԺ-ում գտնվող պաշտոնատար անձիք անդամակցում են երեք կուսակցությունների/դաշինքների՝ Քաղաքացիական պայմանագիր (71 մանդատ), Հայաստան դաշինք (29 մանդատ) և Պատիվ ունեմ դաշինք (7 մանդատ), ինչի արդյունքում Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցությունը կազմում է մեծամասնություն (53.95%)։ Ոչ արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունները կատարվում են 5 տարին մեկ։ ԱԺ-ում տեղ ստանալու համար կուսակցությունը պետք է հավաքի ձայների առնվազն 5%-ը, դաշինքը՝ 7%-ը, սակայն եթե դրանից բարձր են հավաքում միայն երկու կուսակցություն/դաշինք, ապա մանդատ է տրվում նաև երրորդ ամենաշատ ձայներ հավաքած կուսակցությանը/դաշինքին, ինչը կատարվեց 2021 թվականի հունիսի ընտրությունների ժամանակ։ Մանդատներից 4-ը տրվում են ազգային փոքրամասնություններին, և յուրաքանչյուր կուսակցությունից/դաշինքից ներկայացուցիչների ամենաշատը 70%-ը կարող է լինել նույն սեռի ներկայացուցիչ։ ԱԺ հերթական նիստերը հրավիրվում են 3 շաբաթը մեկ 4 օր անընդմեջ։ Դրանց օրակարգը գրվում է նախապես և անհրաժեշտության դեպքում թարմացվում է։ Արտահերթ նիստ հրավիրելու համար խորհրդարանի առնվազն 1/4-ը պետք է պաշտոնական գրությամբ դիմի ԱԺ նախագահին (այժմ՝ Ալեն Սիմոնյան)՝ նշելով արտահերթ նիստի ժամկետը և օրակարգը։ Խորհրդի անդամներն արտահերթ նիստի գումարման մասին պետք է տեղեկացվեն առնվազն 3 ժամ առաջ։ Նիստերի ընթացքում հարցերի քննարկման, հարցեր հնչեցնելու, դրանց պատասխանելու և այլնի համար սահմանված են հստակ ժամանակահատվածներ։